OKUL ÖNCESİ ETKİNLİKLERİ
ÇOKLU ZEKA TÜRÜNE HİTAP EDEN ETKİNLİKLER:⦁ Türkçe dil etkinliği
⦁ Okuma yazmaya hazırlık etkinliği
⦁ Matematik etkinliği
⦁ Sanat etkinliği
⦁ Fen-doğa etkinliği
⦁ Drama etkinliği
⦁ Jimnastik- spor etkinliği
⦁ Oyun etkinliği
⦁ Orff- Müzik etkinliği
⦁ Alan gezileri
1. Türkçe Dil Etkinliği
Okul öncesi dönemde “Türkçe dil etkinliği” adı alında olan bu etkinlik türü çocuğun; düşünme, anladıklarını ve duyduklarını tekrar etme, dil becerilerinin geliştirilmesi telaffuzunda oldukça faydası olan etkinlik türüdür. Peki türkçe dil etkinliklerinde neler yapılır?
⦁ Hikaye öncesi etkinlikler: hikaye öncesinde çocuğu hikayeye hazırlamak gerekmektedir. Hikayede geçen kavramların, anlamların açıklanması hikaye esnasında çocuğun hikayeyi dah kolay anlamasına yardımcı olacaktır. Hikaye öncesinde yapılan etkinlikler ise;
⦁ Sohbet: sohbet esnasında çocuk kendını daha rahat ifade etmeyi öğrenir. Grup içerisinde çekingenlik, içekapanıklık söz konusu ise bir süre sonra sohbete katılarak kendıni ifade etmeye başlar.
⦁ Parmak oyunu: parmak kaslarını geliştirir, dilin işlevi artar.
⦁ Şiir: şiir de duygu düşüncelerini anlamaları için okul öncesi dönemde kısa, net ve anlaşılır olmalıdır. Dikkat sürelerini arttırmakta etkili olmaktadır (okul öncesi çocuğun max. Dikkat süresi 10-30 dk arasıdır.) Artikülasyon bozukluğunun giderilmesinde, anlama, kavramada etkilidir. Mecaz anlamları anlamada ekilidir.
⦁ Tekerleme- bilmece: yeni kelemeler öğrenerek, hayal güçlerini geliştirmesine faydası olur. Eğlendirir aynı zamanda düşündürür ve eğitir.
⦁ Hikaye anı etkinliği: çocuklar hikaye anlatmayı ve dinlemeyi fazlaca severler. Hikayelerde yeni kelimeler öğrenip, hayal kurmayı, hikayedeki karakteri gözünün önünde canlandırmayı ve sınıf içerisinde toplulukta nasıl durulması gerektiğine dair faydası olur. Arkadaşlarına karşı saygı duymayı öğrenirken aynı zamanda empati yeteneğini geliştirir. Kavram, mekan, şekil, renk, yön kavramlarını destekler.
⦁ Hikaye sonrasıe etkinliği:
-Yaratıcı dramatizasyon: hikaye sonrasında dinledikleri ve zihinlerinde hikayeyi canlandırırlar. Canlandırırken smz ve hareketleri bir arada kullanarak yü mimiklerini de konuya göre kullanmayı öğrenirler.
-Sohbet: hikaye yarım bırakılabilir. Çocuklar zihinde canlandırdıklarını kendi ürettikleri son ile devam ettirip sonlandırabilir. Düşünme yeteneği gelişir ve beyin fırtınası yapar. Grup içerisinde hikaye tamamlanırken uyum içerisinde olmayı, birbirlerini dinlemeyi sevgi- saygı gibi değerlerimizi derinden aşılar.
- Hikaye sonrasında pandomim yapılabilir. Pandomim, sözsüz sadece mşmikleri ve beden dilini kullanarak yapılan bir oyun trüdür. Dinledikelrini tekrarlamaya zihinde canlandırmaya ve zekayı harekete geçirmeye destek olur.
2. Okuma Yazmaya Hazırlık Etkinliği
Okul öncesi dönemde okuma yazmaya hazırlık etkinliği çocuğun çoklu zekasına hitap etmeli, becerilerini kazandırmalı ve “ilköğretime hazır” durumuna getirmektedir.
İlköğretimin ilk başlangıcı olan okul öncesi eğitim etkinliklerinden bir diğeri okuma yazmaya hazırlık çalışmasıdır. Ve bu çalışmalarda neler yapılır, nedir?
⦁ Okuma yazmaya hazırlık çalışması çocuğun okul hazır oluşluğunu desetkleyen, temel bilgi ve beceriler yoluyla bilişsel faaliyetler artmaktadır. Okuma yazmaya hazırlık çalışması çocuğun akıl yürütmesine, algısal yeteneğin geliştirmesine ve çeşitli kavramları öğrenmesinde faydalıdır. Bu tarz çalışmalarda çocukların yaş, gelişim düzeyi ve bilişsel farklılıklar göz önünde bulundurulur. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda, Okuma yazmaya hazırlık çalışmasındaki hedefler şunlardır;
⦁ Kalem tutma ve parmak kaslarının geliştirilmesi
⦁ El-göz koorndinasyonunun sağlanması
⦁ Dikkat sürelerinin arttırılması
⦁ Yazı yazma için araç-gereçlerin doğru kullanımı (kalem tutuşu, kağıdın duruşu, defter-göz mesafesi vs.)
⦁ Yazı yazmanın veya etkinlik sayfasının yönünü bilmek
⦁ Çizgi dikkat çalışmalarını desteklemek
⦁ Ses çalışmalarını ve sese uygun yönergeleri desteklemek
⦁ Kelime türetmek aynı sesleri bulmak, kafiyeyi bilmek
⦁ Kavram çalışmaları yaparak çocuğun ilkokula olgunluğu desteklenir.
3. Matematik Etkinliği
Günlük yaşantımızda gerekli olan ve her yerde her şekilde karşımıza çıkan bir etkinlik türüdür. Çocukların dilsel- sözel, doğa, mantıksal, sosyal, görsel-mekansal gibi zeka türlerini doğrudan etkiler.
Matematik etkinliklerinde;
⦁ Yazılışları (yazılış yönü), rakamın adı öğrenilerek yazma, duyma, uygulama becerisi kazandırılır. Günlük yaşantımızda oldukça fazla kullandığımız rakamlar öğrenilerek ritmik sayma, adım sayma, rakamları tanıma gibi faaliyetleri artık kazanmış olur.
⦁ Matematik etkinliğinde çocuk aynı zamanda şekilleri öğrenir, birbirinden ayırt eder, kavram gelişimini destekler benzer farklılıkları öğrenir. Şekilleri görsel ve sözel olarak ismiyle tanımaya başlar. Kenar ve köşeleri olan şekilleri de saymayı öğrenir.
⦁ Sıra sayılarını öğrenir (birinci, ikinci)
⦁ Gruplama; matematik etkinliğinde çocuk sıra sayılarını kullanarak gruplamaya, grupları oluşturmayı öğrenir.
⦁ Ölçü birimlerini ölçmeyi öğrenir. Uzunluk, hacim, ağırlık, mesafeyi ölçmeyi ve hangi birimlerle ölçüldüğünü görsel ve işitsel olarak deneyler- uygulamalar ve görsellerle öğrenir.
⦁ Zaman ve saat bilgisi verilerek, saatin içerisinde çocukların (akrep-yelkovan-saniye) ne işe yaradığı, neler olduğu öğretilerek, sosyal çevreye merak uyandırılır ve gördüğü nesnelere yabancı kalmaz. Saat öğretimi 3-4 yaşında başlayarak zamanın neolduğu, saatin neyi göstermeye yaradığı gibi ifadelerle başlayıp, en son saatin kaç olduğu gibi ifadelerle devam edilir. Saat konusu tam olarak 8-9 yaşına kadar öğrenilebilir. 3-4 yaşlarında tamamen öğrenmesi beklenemez.
⦁ Günlük yaşantımızda kullandığımız ve geçinebilmemiz için gerekli olan para ve birimleri çocuğun anlayabileceği düzeyde öğretilebilir ve sorumlulukla kavraması, parayı birbirinden ayırması amaçlanır.
4. Fen- Doğa Etkinliği
Okul öncesi dönemdeki çocuklar, oldukça meraklı ve araştırmacı yönleriyle aynı zamanda sorgulayıcıdır. Fen doğa etkinliği çocukların bu meraklarını giderilmesinde; araştırma gezi-gözlem yaparak çocuğun zihin ve dil gelişimine faydası olur.
Neden-sonuç ilişkilerini gözlemleyerek-yaşayarak eğitim ortamı hazırlanır. Çocuklar doğaya ve çevreye karşı daha duyarlı hale gelerek yaratıcı düşünmelerini sağlar. Aynı zamanda akıl yürütme, mantığını yürütme, fikir verme gibi algıyı harekete geçirerek dil gelişimini de destekler. Grup etkinliği içerisinde kendilerini daha özgüvenli hissederek, paylaşma, yardımlaşma, iş birliğinde bulunma vb. Sosyal davranışları gelişir çevre duyarlılığı artar.
Fen araçlarını ve doğada neler olduğunu öğrenerek kavram gelişini de destekler fen araçlarını kullanımını ve isimlerini öğrenmiş olur.
5. Sanat etkinliği
Okul öncesi çocuğun gelişimine katkıda bulunan bir diğer etkinlik; sanat etkinliğidir. İşitsel, sözel, içsel, el-göz koordinasyonu aynı anda kullandığı etkinlik türüdür. Grup etkinliği şeklinde sanat çalışması yapan çocuklar; gelişimsel alanları desteklenirken aynı zamanda, toplu halde; bir işe başlamayı ve sonuçlandırmayı öğrenirken, işbirliği ve yardımlaşma şeklinde sosyalleşmeye başlar. Sanat etkinlikleri yaratıcılıkları ve estetik duyarlılığı geliştirmeyi hedefler. Zaman ve süre yoktur. Rahat çalışacakları, yer-zaman ve yaşa göre araç gereç gerekmektedir. Böylece yaratıcılıklarını iyi bir şekilde ortaya koyabilirler.
Örneğin; Nesli tükenmekte olan hayvan Sumatra Kaplanı öğretildikten sonra resimler ellerine verilip ve nasıl çalışma yapmak istedikleri sorulmuştur. Sanat çalışması yapılırken kendi düşüncelerini de katması çocuğun kendine güvenini arttırır ve verilen kararlar amacının dışında olmadığı sürece saygı ile karşılanılmasını çocuklara aşılar. (Kulak çubuğu ve parmak boyası ile noktalama çalışmasına karar verilmiştir.)
Sanat etkinliği çok yönlüdür. Yönlendirilerek veya konu belirtilerek çalışma yapılır, çocuk konuya hakim kendi yaratıcılığı hayal gücü ile ortaya çalışma çıkarır. Hayal gücü kısıtlanmamalıdır. Örneğin, bir civciv sarı renk olur, sarı değil de mor renk yapıp ona göre süsleyebilir onun hayalindeki civciv önemli olandır. Çocuk amacının dışına çıkmadığı müddetçe (boya ile elini yüzünü boyamadığı, boncuk vs. Materyallerle sanat çalışması harici atmaya vs. Başlamadığı sürece) karışılmamalıdır. Sanatı kendine özgü olmalıdır. Sanat çalışmasının çeşitleri ise şu şekildedir:
⦁ Artık materyallerle (kolaj) yapılan çalışmalar,
⦁ Kağıt katlama, kesme, yırtma-yapıştırma gibi çalışmalar
⦁ Boya ile yapılan çalışmalar
⦁ Yoğurma maddeleri ile yapılan çalışmalar (kil, seramik, oyun hamuru vs)
Yoğurma maddeleri ile çalışma yapan çocuk bazı olumsuz duyguları olumlu yöne ilerlemesini sağlar (saldırganlık gibi). Bu çalışmaları yaparken yeni buluşlar ortaya koymak için düşünürler. Parmak kasları gelişir.
Bir işe başladıktan sonra sonuçlandırmayı başarır. Başlangıç- sonuç arasında heyecanlı ve istekli bir çalışma olur. Fırça kalem vs boya malzemelerini nasıl ve ne şekilde kullanması gerektiğini öğrenir.
6. Drama Etkinliği
Okul öncesinde; drama etkinliği çocukların yaşamdaki olayları içten geldiği gibi doğaçlama yolu ile ortaya çıkarmasıdır. Drama etkinliklerine katılan çocukların problem çözme becerisi, yaratıcılıkları, hayal güçleri, dil gelişimi, sosyalleşmesi gibi bir çok alanda gelişme gösterdiği bilinmektedir. Drama etkinliklerinde çocukların yaratıcılıklarını ortaya çıkarması en büyük etkendir. Drama çalışmalarında çocuklar maske, kostüm ve değişik bir çok aksesuarları kullanarak katılırlar.
Örnek etkinlik: Çizilip kesilen balonlara resimler çizilir ve hayal güçlerini de kullanarak müzik eşliğinde balonları gökyüzünde uçururlar. (Hayal dünyaları harekete geçer ve düşünmeyi öğrenirler. Dikkat süreleri artar. Bütün duyu alanlarına hitap eden bir çalışma olmuştur. En önemlisi de çocuklar eğlenip mutlu olmuştur)
7. Orff- Müzik Etkinliği
Ülkemize orff çalışmaları Alman müzik bestecisi Carll Orff tarafından geliştirilerek getirilmiştir.çocukların arkadaşları ile uyum içerisinde müziğe uyum sağladığı görülmektedir. Okul öncesinde orff, müzik çalışmaları çocuğun derslerde sosyalleşmesini, işitsel ve beyinsel gelişim sağlar. Çocuklar çeşitli müzik aletlerini kullanarak, yapılan müzik çalışmalarına eşlik etmeye çalışırlar. Müzik aletlerini tanımaya başlar ve kullanımına ilişkin bilgileri olur. Ses ve ritme ayak uydurmaya başlarlar. Orff-müzik etkinliğinde müzik aletlerinin kullanımı dışında ritm ve ritme uygun hareketler şeklinde ritme göre hareket etmeyi müzik duygusunu aşılamayı amaçlar.
8. Jimnastik
Okul öncesi dönemdeki çocuğun en çok sevdiği etkinlik türündendir. Enerji fazlalığı olan okul öncesi dönem, çocuğun atlama zıplama, koordinasyon sağlama gibi jimnastik hareketleri enerji boşaltımına, vücudun etkin çalışmasına ve rahatlamasına destek olur. Vücut sağlığı ve rahatlama, büyüme ağrıları kemik ve vücut sağlığı için jimnastik etkinliği çocuklar için faydalı olur. Çocukların vücudu yetişkine göre daha esnek ve elastik yapıya sahiptir. Spor ve jimnastik hareketleri yapmadan büyüyen çocukların erişkinlik döneminde kaslar esnekliğini kaybetmeye başlar ağrılar akabinde gelir. Duyusal verilen komutları gerçekleştirirken dinleme-anlama- harekete geçme şeklinde bedensel işlevi yerine getirir.
9. Oyun etkinliği
Çocuğun kendini en rahat ifade edebileceği etkinlik türlerinden biridir. Serbest oyunda çocuk; iç dünyasını dışa çıkarmaya ve çevresinde resmettiği gözlemlediği her şeyi oyunlarına yansıtmaya başlar. Böylece kendini boşaltmış olur. İkili üçlü ve ya kalabalık grup oyunlarında da iletişim becerilerini üst safhaya çıkaracak düzeye getirir. İçe kapanık,kendini ifade edemeyen çocuk oyun esnasında arkadaşlarına karşı kendini ifade etmeye başlayacaktır. Kurallı oynanan oyunda, sosyal çevrede ve yaşamdaki kuralları daha rahat adapte olmasına ve uymasında katkısı olur. Dil becerilerini ve arkadaşlar arası iletişimi ve saygıyı kuvvetlendirir.
Oyun etkinliğine örnekler;
Tek adım çift adım atlama şeklinde bedensel hareket ve dikkat çalışmaları örnek verilebilir. Yerdeki yönergeleri takip ederek ve belirli aşamalardan geçerek hedefe ılk ulaşan kazanır. (kurallı-hareketli oyun)
Nefes kullanılarak suyun içindeki pinpon topunu bir bardaktan diğer bardağa aktarma oyunudur. Diyafram nefesini kullanmamızda etkili ve sonuca ulaşmak için heyecan verici bir oyun olmuştur. (nefes egzersizi- başlangıç/sonuç ilişkisi)
Eşleştirme oyunu görsel zekamızın çalıştırırken aynı zamanda dikkatimizi toplayıp odaklanmamızda faydalı olur. Çocuklar görsel aktivitelerden hoşandığı gibi bilmediği kavram ya da nesneleri öğrenerek sözcük dağarcığını da geliştirir. Sıra beklemeyi sırayla oynamayı arkadaş ilişkilerini beraberinde de öğrenir. (saygı, sıra bekleme, kavram)
Çocukların en sevdiği oyunlardan biri de kukla oyunudur. Çocuklar kendi kuklalarını kendileri oluşturarak doğaçlama şekilde kukla gösterisi yapabilirler. Hem çok eğlenceli, hem düşünme harekete geçme de hem de dil becerilerinde oldukça faydası olan bir oyundur. Doğaçlama yapıldığı zaman kendi iç dünyalarını da aynı zamanda dışarıya kuklalarını konuşturarak dışarı çıkarır. (dil becerileri- düşünme harekete geçme)
10. Alan Gezileri
Alan gezileri, Çocukların öğrendiklerini yaparak ve yaşararak öğrenmesiyle pekişir. Yaparak yaşayarak öğrenilen her bilgi beyinde daha kalıtsal olacaktır. Alan gezileri çocukların tüm alanlarını desteklemektedir. Çocuklar gezilerde gözlem yapma, inceleme, merak duygularını giderme gibi fırsatlar bularak bilişsel gelişimle ilgili kavramları kazanmaktadırlar. Çocuğun çevresi ile iyi iletişim kurması, arkadaşları ile işbirliği yapması, grupla beraber çalışma, sorumluluğunu yerine getirme ve yaratıcılığın gelişmesi içinde bu tür geziler önemli fırsattır. Çocukların ilgisini çekecek yöresel, kültürel, mesleki ve güncel önem taşıyan her mekân çocuk için doğal öğrenme alanıdır. Bu alanlar; tarihi binalar, müzeler, fabrikalar, matbaalar, hastane, postane, fırın, market, sanat galerisi, tiyatro eserleri, çocuk filmleri, resim ve fotoğraf sergileri vb gibi etkinlikler olabilir. Gezilerin sonrasında okulda ziyaret edilen yerler hakkında fikir alışverişi yapılır, geziler hakkında çocukların yorumları alınır. Tiyatro sinema vs. Gibi toplu kullanım aktivite alanlarında uyulması gereken kuralları öğrenmelerinin yanı sıra, tiyatro esnasında bilinmeyen kelimeleri öğrenme, davranış ile ilgili bilgiler öğrenirken hem sosyalleşiyor hem de her duyu alanını etkilemiş bulunuyor. Çocuklar eğlenirken farkında olmadan öğrenmiş olurlar.
SOSYAL SORUMLULUK
Neden Çevre ve Doğa Eğitimine Okul Öncesi Dönemde Başlanmalı?
Çevremiz ve doğamız hepimizin ortak kullanım alanlarındandır. Okul öncesi dönem çocuklarımızın doğa ve çevre bilinci var olduğu sürece nesilden nesile aktarılarak daha sorumluluk sahibi çocuklar büyüyecektir. Çevre eğitimi, öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor öğrenme alanlarına hitap eder. Bu yaşlarda çocuklara doğayı sevdirici oyunlar oynatılır ve doğada yaşantılar kazandırılır. Bu oyunlarla ve ya şantılarla çocuklar, olumlu duygular edinirler ve çevre dostu olmayı öğrenirler. Doğanın bir değer olduğunu öğrenen çocuklar bütün duyu organlarıyla onun güzelliklerinin farkına varır ve onu korumak için çaba harcar. Bizler anaokulu öğretmenleri olarak da çevreye ve doğaya değer veren çocuklar yetiştireceğimize inanıyorum...
Aysun AKKAYA
